CẢM NHẬN VỀ BÀI THƠ "KHÚC HÁT THÁNG TƯ" CỦA TRẦN NGỌC HOÀ - Bài của Nguyễn Thị Thu Thuý

KHÚC RU THÁNG TƯ

Ơi à.. . .
Cụm tràm thưa ngủ vùi trong khúc ca dao.
Ánh trăng khuyết xuyên ngang nỗi đời trầm lặng.
Gió níu vào dấu chân chim lạnh vắng.
Mẹ ngồi ru con.

Ơi à. . .
Mẹ ngồi khêu bếp lửa đỏ giòn.
Kìa! Ngủ đi con
thằng Ba, thằng Tư, thằng Năm thằng Út.
Ầu ơ... gió đẩy gió đưa gãy cành dâm bụt.
Để chị kiến vàng sùi sụt khóc con.

Đêm tháng tư gió vẹt chiếc lá non.
Chui vào búi tóc mẹ
mè nheo 
đói nhớ
Nhắc tháng tư còn nợ.
Một lời hứa trước lúc ra đi.

Chỉ có tháng tư mới hiểu mẹ ru gì.
Chíếc võng không... mẹ ngồi đưa giữa đêm khuya vắng lặng.
Mẹ ru gì mà đau đáu xô chen tâm tư đót đắng.
Mẹ ru gì mà đêm quẳng xuống đời đầy những trở trăn.

Ơi à... 
Mẹ trải chíếc khăn rằn.
Thằng ba nằm né qua con, chỗ anh hai bay về nằm nghỉ.
Bốn đứa đoàn tụ đủ đầy nơi nghĩa trang lịêt sĩ.
Còn thằng Hai. 
Sao chưa về với mẹ hả con?

Ơi à. . .
Cái nỗi nhớ nó lì đòn.
Quất trăm roi vẫn bấu vào tim mà làm tình làm tội.
Đêm tháng tư
Mẹ gom các con về, nơi ngôi nhà có cây bàng lá to đỏ ối.
Nhóm ngọn lửa hồng
mắc võng
ầu ơ. . . 

(Trần Ngọc Hoà)

          Chiến tranh đã qua đi gần bốn mươi năm nhưng dư âm của chiến tranh vẫn như đang ở ngày hôm qua, hôm kia thôi. Hậu quả chiến tranh quá lớn đang đè nặng lên vai các mẹ. Mẹ ơi! Mẹ đã hi sinh và cống hiến cả cuộc đời cho đất nước. Để đêm về, mẹ khắc khoải khúc ru. Tất cả những tâm tư, tình cảm của các mẹ đã được nhà thơ Trần Ngọc Hòa khắc họa rất sống động trong bài thơ: “ Khúc ru tháng tư”.

         Bài thơ viết dưới dạng lời ru nên giọng thơ mượt mà, tha thiết. Lời ru “À ơi…” ngân nga trong đêm vắng:

                   “Cụm tràm thưa ngủ vùi trong khúc ca dao

                     Ánh trăng khuyết xuyên ngang nỗi đời trầm lặng

                     Gió níu vào dấu chân chim lạnh vắng

                     Mẹ ngồi ru con.”

          Trong lời ru của mẹ, ta bắt gặp những khúc ca dao nồng hậu tình người. Ta bắt gặp cụm tràm, ánh trăng, gió núi… là những hình ảnh bình dị, thân thuộc trong cuộc sống mỗi con người. Cũng qua lời ru, ta thấy thấp thoáng hình dáng của mẹ. “Ánh trăng khuyết” là ánh trăng không tròn đầy, bị cắt chia như cuộc đời của mẹ đang lặng thầm đong đếm nỗi xót xa. Nhà thơ đã dùng từ “lạnh vắng” rất hay và giàu chất tạo hình. Đó là cái giá lạnh của thời tiết, cái vắng lặng của gian nhà không. Tất cả khắc họa nỗi cô đơn, trống trải trong lòng mẹ mà không gì có thể lấp đầy được.

          Mẹ ngồi khêu bếp lửa để sưởi ấm cho con và lời mắng yêu con của mẹ nghe sao mà ngọt ngào đến thế: “Kìa! Ngủ đi con”.

        “Ầu ơ…”, mẹ cất tiếng ru không phải cho một mà rất nhiều con trai của mẹ: “Thằng ba, thằng tư, thằng năm, thằng út”. Tiếng ru chứa đựng tình yêu con vô bờ bến của mẹ. Hình ảnh chiếc lá non:

                     “Chui vào búi tóc mẹ

                       mè nheo

                       đói nhớ

         Câu thơ ngắt nhịp, tạo điểm nhấn để khắc họa hình ảnh chiếc lá non mè nheo, đói nhớ hay hình ảnh các con mẹ đang đói và nhớ những bữa cơm mẹ nấu đây?

                    “Chỉ có tháng tư mới hiểu mẹ ru gì”

          Nhà thơ thật tinh tế khi chọn thời điểm tháng tư để mẹ ru con. Ngày 30/4/1975 là ngày thống nhất đất nước, là ngày người, nhà nhà sum họp. Mẹ ngóng trông các con yêu của mẹ trở về. Vậy mà tất cả không con nào về với mẹ. Để rồi cứ tháng tư, mẹ lại nuốt nỗi đau và lại cất tiếng ru con những lời ru tha thiết. Câu thơ ngắn nhưng sức lan toả rất lớn. Ở đây từ "hiểu"ẩn chứa một điều rộng hơn nhiều lời ru của mẹ. Cái nỗi đau không chỉ là người mẹ mất con. Chiến tranh đã đi qua gần 40 năm, nỗi đau đứt ruột ấy cũng nguôi ngoai phần nào. Ở đây, câu thơ “.. . tháng tư… hiểu…” đưa người đọc đến một nỗi đau xa hơn, rộng hơn. Câu hỏi lơ lửng ấy mẹ, chúng ta và cả những thế hệ mai sau còn phải trăn trở đi tìm câu trả lời

“ Chiếc võng không… mẹ ngồi đưa con giữa đêm khuya vắng lặng

             Mẹ ru gì đau đáu mà xô chen tâm tư đót đắng

             Mẹ ru gì mà đêm quẳng xuống đời đầy những trở trăn.”

           “Chiếc võng không…” như ngân dài thêm lời ru khắc khoải đêm đêm. “Đau đáu” là từ láy là cái nhìn diễn tả tâm trạng xuyên thấu tâm can với những giọt nước mắt mẹ giấu sâu trong khóe mắt. Nỗi nhớ thương con đong đầy trong lời ru của mẹ. Từ “quẳng” là động từ mạnh diễn tả hành động một cách dứt khoát nhằm khắc đậm những nỗi trở trăn suốt bao đêm dài của mẹ. Và không biết bao đêm mẹ một mình thui thủi, cất tiếng ru các con mãi mãi không trở về.

          “ Ơi à...Lời ru của mẹ như vỡ òa ra trong tiếng nấc nghẹn ngào:

          “ Thằng ba nằm né qua con, chỗ anh hai bay về nằm nghỉ

            Bốn đứa đoàn tụ đầy nơi nghĩa trang liệt sĩ

            Còn thằng hai

            Sao chưa về với mẹ hả con?”

   Ôi! Mẹ Việt Nam anh hùng! Sự hi sinh của mẹ vô cùng to lớn không gì có thể sánh được. Tất cả nở bung với niềm tự hào xen nỗi xót xa. Đến bây giờ ta đã thấu hiểu là vì sao mẹ ngồi ru con bên cạnh chiếc võng không với những lời ru tha thiết bằng cả tình yêu và nỗi đau sâu thẳm. Mẹ có năm con trai, cả năm con đi theo tiếng gọi của Tổ quốc và đi mãi mãi không về. Bốn con trai của mẹ đã yên nghỉ cùng đồng đội và đêm đêm nghe mẹ hát ru.

             “Còn thằng hai

               Sao chưa về với mẹ hả con?”

          Câu hỏi tu từ ngắt nhịp làm đôi, đã khắc đậm nỗi xót xa, trăn trở của mẹ. Không biết giờ này con đang ở đâu? Con có thấy lạnh khi đêm đông lạnh giá? Con có nghe lời mẹ ru con với bao nỗi trở trăn? Con có thấy mẹ đang mong con từng tháng, từng ngày? Để mẹ gọi con hoài vẫn chẳng thấy con đâu! Tôi đang thấy tất cả những điều đó trong lời ru của mẹ:

              “Ơi à…

               Cái nỗi nhớ nó lì đòn

               Quất trăm roi vẫn bấu vào tim mà làm tình làm tội”

          “Nỗi nhớ lì đòn” là nỗi nhớ hằn sâu và đong đầy theo thời gian. Thời gian càng dài thì nỗi nhớ càng lớn, càng ngày càng thắt chặt vào con tim đau nhói của mẹ. Mẹ ơi! Mẹ sống một mình suốt mấy mươi năm với nỗi nhớ thương con vô bờ bến. Mẹ đã hi sinh cả một cuộc đời. Và cuộc đời còn lại của mẹ là ru và chăm sóc các con:

               “Mẹ gom các con về nơi cây bàng lá to đỏ ối

                 Nhóm ngọn lửa hồng

                 Mắc võng

                ầu ơ..."

       Các con của mẹ chắc sẽ thanh thản ngủ yên vì có ngọn lửa hồng mẹ sưởi ấm, có lời ru chứa chan đưa con vào giấc ngủ thiên thu. Và chỉ còn lại mẹ một mình gặm nhấm những nỗi đau suốt cuộc đời dài dằng dặc.

       Với khúc hát ru mộc mạc, giản dị, hình ảnh thơ chân thực như lời nói hàng ngày, Trần Ngọc Hòa đã tạc bức chân dung bà mẹ Việt Nam anh hùng nhỏ bé, bình dị nhưng rất đỗi lớn lao. Tình yêu và sự hi sinh thầm lặng của mẹ sẽ còn vang vọng đến mãi mai sau.

N.T.T.T (Hà Nội)

                

Share on Google Plus

About Unknown

This is a short description in the author block about the author. You edit it by entering text in the "Biographical Info" field in the user admin panel.